این تصویریه که رصدخونه جنوبی اروپا روز سه‌شنبه منتشر کرده و فواره‌هایی از جنس مونوکسید سیلیکون رو نشون میده که از ستاره نوزاد HOPS-315 به بیرون پرتاب میشن.
ستاره‌شناس‌ها تونستن اولین بذرهای سیاره‌های سنگی رو کشف کنن که دارن توی گاز اطراف یه ستاره جوونِ خورشید-مانند شکل می‌گیرن. این کشف یه جورایی یه نگاه خیلی ارزشمند به سپیده‌دم منظومه شمسی خودمونه.
دانشمندها روز چهارشنبه گزارش دادن که این یه تصویر بی‌سابقه از «زمان صفره»؛ یعنی دقیقا همون لحظه‌ای که دنیاهای جدید شروع به شکل‌گرفتن می‌کنن.
ملیسا مک‌کلور از رصدخونه لیدن هلند که سرپرستی این تیم تحقیقاتی بین‌المللی رو به عهده داشته، میگه: «ما تونستیم یه نگاه مستقیم به منطقه داغی بندازیم که سیاره‌های سنگی مثل زمین، دور پیش‌ستاره‌های جوون به دنیا میان. برای اولین باره که می‌تونیم با قاطعیت بگیم که اولین قدم‌های تشکیل سیاره همین الان داره اتفاق می‌افته.»
فرد سیسلا از دانشگاه شیکاگو که البته تو این مطالعه (که تو مجله نیچر چاپ شده) نقشی نداشته، میگه این مشاهدات یه نگاه بی‌نظیر به سازوکار درونی یه منظومه سیاره‌ای در حال ظهور رو به ما میده.
سیسلا اضافه می‌کنه: «این یکی از اون چیزایی بود که مدت‌ها منتظرش بودیم. ستاره‌شناس‌ها زمان زیادیه که دارن به این فکر می‌کنن که منظومه‌های سیاره‌ای چطوری شکل می‌گیرن. اینجا یه فرصت فوق‌العاده وجود داره.»
تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا و رصدخونه جنوبی اروپا تو شیلی با هم همکاری کردن تا از این ذرات اولیه تشکیل سیاره دور ستاره جوونی به اسم HOPS-315 پرده‌برداری کنن. این ستاره یه کوتوله زرده، درست مثل خورشید خودمون، ولی خیلی جوون‌تره و سنی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار سال داره و حدود ۱۳۷۰ سال نوری از ما فاصله داره. هر سال نوری هم یعنی حدود ۶ تریلیون مایل.
مک‌کلور و تیمش، برای اولین بار در تاریخ کیهان‌شناسی، عمیقاً به دیسک گازی اطراف این ستاره نوزاد خیره شدن و ذرات جامدی رو شناسایی کردن که در حال متراکم شدن بودن؛ نشانه‌هایی از تشکیل اولیه سیاره. وجود یه شکاف تو قسمت بیرونی این دیسک بهشون اجازه داد که به لطف زاویه‌ای که ستاره به سمت زمین داره، بتونن داخلش رو ببینن.
اون‌ها گاز مونوکسید سیلیکون و همینطور مواد معدنی سیلیکات کریستالی رو پیدا کردن؛ یعنی همون موادی که به نظر میاد اولین مصالح جامدی بودن که بیشتر از ۴.۵ میلیارد سال پیش تو منظومه شمسی ما شکل گرفتن. این اتفاقات داره تو مکانی میفته که شبیه کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری خودمونه؛ جایی که بقایای مصالح ساختمانی سیاره‌های منظومه شمسی ما قرار داره.
مک‌کلور تو یه ایمیل گفته: «متراکم شدن مواد معدنی داغ قبلاً هیچوقت دور ستاره‌های جوون دیگه دیده نشده بود، برای همین نمی‌دونستیم که این یه ویژگی جهانی تو تشکیل سیاره‌هاست یا یه چیز عجیب و غریب مختص منظومه شمسی ما». اون اضافه کرده: «مطالعه ما نشون میده که این می‌تونه یه فرآیند رایج تو اولین مراحل تشکیل سیاره باشه.»
مک‌کلور میگه با اینکه تحقیقات دیگه‌ای روی دیسک‌های گازی جوون‌تر و معمولاً روی دیسک‌های بالغی که سیاره‌های بالقوه داشتن انجام شده بود، اما تا حالا هیچ مدرک مشخصی از شروع تشکیل سیاره وجود نداشت.
توی یه عکس خیره‌کننده که شبکه تلسکوپی آلما متعلق به رصدخونه جنوبی اروپا گرفته، این منظومه سیاره‌ای در حال ظهور شبیه یه کرم شب‌تابه که تو تاریکی مطلق فضا می‌درخشه.
به گفته مک‌کلور، نمیشه فهمید که چند تا سیاره ممکنه دور HOPS-315 شکل بگیره. اما با توجه به اینکه دیسک گازی این ستاره به اندازه دیسک گازی خورشید ماست، ممکنه یک میلیون سال دیگه یا بیشتر، اون هم هشت تا سیاره داشته باشه.
مرل فان‌ت‌هوف از دانشگاه پردو که یکی از نویسنده‌های این مقاله است، خیلی مشتاقه که منظومه‌های سیاره‌ای نوپای بیشتری پیدا کنه. با گسترده‌تر کردن جستجو، ستاره‌شناس‌ها می‌تونن شباهت‌ها رو پیدا کنن و بفهمن کدوم فرآیندها برای تشکیل دنیاهای زمین-مانند حیاتی هستن.
«آیا سیاره‌های زمین-مانند دیگه‌ای اون بیرون وجود دارن یا ما اینقدر خاص هستیم که نباید انتظار داشته باشیم این اتفاق زیاد بیفته؟»
منبع تصویر: /آلما /رصدخانه جنوبی اروپا/رصدخانه ملی ژاپن/رصدخانه ملی رادیویی آمریکا/ / ام. مک‌کلور و همکاران / آسوشیتدپرس/ | نویسنده: دان /آسوشیتدپرس/ | مطلب اصلی از لس آنجلس تایمز
